از یک دلاری تا کارتون های کودکان: کشف توطئه یا توهم توطئه؟

نمی دانم دایی جان ناپلئون را می شناسید یا نه! دایی جان ناپلئون شخصیتی است در کتابی از ایرج پزشکپور به همین نام. بعدها ناصر تقوایی سریالی از روی این کتاب ساخت و به همین واسطه در میان مردم معروف شد. دایی ناپلئون کسی بود که هر وقت اتفاق ناگواری رخ می داد دست انگلیسی ها را در ماجرا عیان می دید و با آب و تاب و هیجان پرده از توطئه ی جدید آن ها بر می داشت.دایی جان ناپلئون نمادی از تفکری است که آن را "توهم توطئه" می نامند. در این نوع تفکر با ساده انگاری هر واقعه ای را به علتی خارجی نسبت می دهند و دست های پنهانی را در پس هر فاجعه، مصیبت یا تغییر اساسی می بینند. در میان مردمِ امروزی دیگر عبارتِ " کار، کارِ انگلیسی هاست" کمتر رواج دارد و جز از زنان و مردان پیری که کودتای انگلیسی 28 مرداد را دیده اند شنیده نمی شود. با این حال، هنوز مصادیق فراوانی از "توهم توطئه" یا "توطئه انگاری" را می توان دید. امروزه ایالات متحده و صهیونیست جهانی جای انگلیسی ها را گرفته اند تا آسان تر بتوان بسیاری از وقایع اجتماعی، سیاسی یا حتی طبیعی را توجیه و علت یابی کرد. آنچه در زیر می آید مصادیقی از این نگاه به دنیا در آغاز قرن بیست و یکم است. نمادهای یک دلاری: یک دلاری پرشمارترین اسکناس در دنیا به شمار می آید. اسکناسی که نماد قدرت و ثروت است و شاخصی از قدرتمندی آمریکا در عرصه اقتصاد و سیاست جهانی به شمار می آید. طراحی این اسکناس پر از نمادهای سوال بر انگیز است: چشم جهان بین، هرم ناقص، عقاب کچل و سپر به دست، عبارت های لاتین و مانند آن. همین نمادها ذهن ها را کنجکاو کرده است تا تفسیرهای متعددی برای آن بیایند. معمول ترین تفسیر در میان ایرانیان توطئه صهیونیست و فراماسونری ها را نشان می دهد. بر اساس این تفسیر، طراح اسکناس جزء فراماسونری بوده است و نمادهایی را به کار برده است که برتری و استیلای صهیونیست بر اقتصاد دنیا را نشان دهد. این در حالی است که کار طراحی این اسکناس به دست یک گروه و در طی چند مرحله انجام گرفته است. امروزه سوابق طراحان و پیشنهاددهندگان طرح ها در دسترس است و می توان دلایل چاپ هر نماد را پیدا کرد. تغییر آب و هوا و رویدادهای جوی: چند سال پیش در هایئتی زلزله آمد و خیلی ها در ایران این را کار امریکایی ها و ناشی از پروژه ی سرّی تغییر آب و هوایشان به نام "هارپ" دانستند. آن ها این طور استدلال می کردند که هائیتی منطقه ای زلزله خیر نیست و چون در نزدیکی محل آزمایش های زیرزمینی هارپ قرار گرفته دچار زلزله شده است. این در حالی است که پروژه هارپ به هیچ روی مخفی نیست و حتی پروژه ای بین المللی به حساب می آید(دراین باره اینجا را ببینید). حتی مدعیان این تئوری زلزله ی چند سال پیش در چابهار، مرگ دلفین ها در خلیج فارس و افزایش طوفان و سونامی در جهان را به این فناوری مخفی و پیچیده نسبت می دهند.کارتون های زمان کودکی: در دوران کودکی ما، کارتون های به یاد ماندنی زیادی از تلویزیون پخش می شد. بسیاری از این انیمشن ها محصول ژاپن یا اروپا بودند. مثل هاچ زنبور عسل، حنا دختری در مزرعه، نل و سباستین و مانند آن ها. عده ای در ایران معتقدند این کارتون ها و بسیاری از محصولات والت دیزنی، کار صهیونیست ها بوده است و شخصیت هایشان نمادی از قوم بنی اسرائیل و آوارگی آن هاست. بر این اساس شخصیت هایی مثل لوک خوش شناس، جوجه اردک زشت و سند باد همگی زاییده ی یک طراح صهیونیست است تا کودکان را با آمیزه موعود و شعارهای یهودیان آشنا کند.اینها فقط نمونه هایی از مصادیق توطئه انگاری در میان ایرانیان است. در عرصه سیاست بیشتر از این هم می توان انگ ها و برچسب های جاسوسی و خراب کاری را یافت. حتی قبل از انقلاب هم شاه پهلوی انقلاب اسلامی مردم و رهبری امام خمینی را به ارتجاع سرخ، که همان کمونیست ها بودند، و دخالت شوروی ها نسبت می داد. امروز هم از این دست ادعاها و انگ زدن ها کم نیستند. کافی است سری به بعضی روزنامه های سراسری و تعدادی سایت های داخلی بزنید. اینک همه جا دستی از صهونیست ها و آمریکایی ها در هر جایی به چشم می خورد و گویی آن ها دنیای اطراف را ساخته اند و اداره اش می کنند. اموزه ای که بیشتر از واقعیت و حقیقت، ترس از صهیونیست ها و ابهت آنها را ترویج می کند و نتیجه اش جز ساده انگاری وقایع پیچیده و انفعال در دنیای واقعی نخواهد بود. پ.ن: این پست را تحت تاثیر بحث با یکی دو نفر از همکارانم نوشتم. قبلا فکر میکردم چنین مدعیاتی در میان عامه مردم پذیرفته و باور کردنی نیست. اما سرکارم با کسانی برخوردم که چنین ادعاهایی را تمام و کمال قبول داشتند و از آن ها دفاع می کردند. به نظرم سوال مهم تر این است که چرا چنین تئوری هایی در ایران به راحتی جا می افتد و پذیرفته می شود؟ چه عواملی زمینه را برای رواج توطئه انگاری در ایران فراهم کرده است؟ شاید در پستی در این باره هم بنویسم. پ.ن2: نمی دانم چرا بلاگقا سه پست آخر را ناگهانی حذف کرده است. من هم از آن ها بک آپ نگرفته بودم. باز هم افسوس می خورم که کاش وبلاگ نویسی را در سرویس دیگری شروع میکردم!