ارمیای آکادمی موسیقی یا دختری در دنیای مدرن؟

چندی است که یکی از شرکت کنندگان برنامه آکادمی گوگوش در شبکه من و تو جنجال ساز شده است. این شرکت کننده خانمی محجبه است با نام ارمیا که در بین شرکت کنندگان به عنوان بهترین خواننده برگزیده شده است. راجع به حضور این خانم در آکادمی موسیقی حرف و حدیث های زیادی در فضای مجازی در گرفته است. عده ای مدعی ارتباط او با سازمان مجاهدین خلق شده اند و سابقه ای از این ارتباط ارائه کرده اند. عده ای حضور یک محجبه و اهدای جایزه به او را برنامه ریزی شبکه من و تو برای کسب مقبولیت در میان خانواده های سنتی و مذهبی ایرانی دانسته اند. برخی هم این ها را مشتی توهم توطئه می دانند که ناشی از ترس نفوذ این برنامه و اثرگذاری آن بر روی مخاطب ایرانی است. تمام ادعاهای پیش گفته حول یک سوال بوده است: چگونه باید حضور یک خانم محجبه در یک مسابقه ی خوانندگی را توجیه کرد؟ جامعه ی ما به این پدیده چگونه نگاهی دارد؟ مدت هاست که در جامعه‌ی خودمان دختران و زنان زیادی دیده ام که مثلاً حجاب یا حدود ارتباط با مردان را، آنچنان که در دین تاکید شده است، رعایت نمی کنند و در عین حال نماز می خوانند یا روزه می گیرند. همیشه چنین تفاوتی در نظر من نوعی تناقض بوده است که نمی تواند نادیده گرفته شود و بسیار واضح است. ساده ترین پاسخ برای توجیه این تضاد این است که عاملان به چنین رفتارهایی را آدم هایی نادان یا لجباز یا تصور کنیم که شناختی از دین ندارند و دین را بازیچه ی خود کرده اند. نگاهی که در بسیاری از نظرات در خبرهای مربوط به حضور ارمیا به چشم می خورد. اما این توجیه اصل عقلانیت در رفتارهای انسان ها را نادیده گرفته است. بر اساس این اصل، آدم ها رفتاری را که غیر عقلانی ببینند انجام نمی دهند و باید یک عمل با نظام ارزشی آنان سازگار باشد. توجیه واقعی برای چنین رفتاری می تواند به نگاه متفاوت از نگاه سنتی به دین بازگردد. در دنیای مدرن انسان‌ها انتخابگر ارزش ها و رفتارهایشان هستند. بر اساس نگاه مدرن، انسان‌ها آنقدر عاقل و توانا هستند که باید خود روش زندگی و باید و نبایدهای زندگی شان را تعیین کنند. انتخاب این ارزش‌ها بر عهده فرد است و می تواند از منابع مختلف آنچه را که می خواهد و درست می بیند انتخاب کند. این منابع شامل فلسفه، مکتب‌های انسانی، دین و علم است. در واقع در این دیدگاه اولاً انسان دارای حق انتخاب برای گزینش روش زندگی خود است و ثانیاً این قابلیت را دارد که خود نیک و بد را تشخیص دهد و زندگی خود را بسازد. بر خلاف نگاه فوق، در زیست بوم سنتی دنیا پر از ناشناخته‌ها و عجایبی است که انسان راه به شناخت آنها ندارد. بنابراین، باید به منبعی متصل شود که از این ناشناخته مطلع است و درست و غلط را به او بنمایاند. در این نگاه انسان اگر خود دست به کار شود تا دنیای خود را بسازد جز به تباهی و پرتگاه نمی رسد و در سیاهی و فساد غرق می‌شود. این همان نوعِ نگاهی است که سنتی‌های جامعه‌ی ما به زندگی انسان غربی دارند و مثلاً در اخبار ما هر لحظه خبر از بدبختی و گرفتاری انسان غربی داده می‌شود. به این ترتیب اتصال به یک منبع مافوق بشری و رعایت آن مبنای زندگی سنتی قرار میگیرد. این منبع می تواند یک فلسفه‌ی ماورایی مثل هندو یا بودا، یک مذهب مثل اسلام یا مسیحیت و یا حتی یک مکتب بشری مثل کنفوسیوس باشد. هر چه هست ریشه‌ی آن ناشی از ندانستن جزئیات این جهان و برتری صاحب آن منبع در شناخت واقعی دنیاست. تفاوت این دو نوع نگاه در نسبت با دین می شود دو رویکرد مختلف در عمل به آن. انسان سنتی دین را یک مجموعه‌ی کامل می بیند که باید به آن عمل کند. اگر کمی پایش را آن طرف تر بگذارد یعنی دارد کاری می‌کند که قابل چشم پوشی نیست و نتایج بدی در انتظارش است. او آدم های دیگر را یا کسانی می بیند معتقد به دین یا مخالف با آن. اگر کسی به دین معتقد باشد باید همه‌ی آن را اجرا کند و آگاهانه به همه‌اش پایبند باشد. انسان مدرن اما، دست به انتخاب می زند. از نظر او دین حاوی ارزش ها و دستوراتی است که او باید انتخاب کند که کدام را بپذیرد و کدام را نه. او می‌تواند قسمتی از آن را که درست می بیند در زندگی‌اش اجرا کند. اما دلیلی ندارد به ارزش های دیگری از منابع دیگر توجهی نکند. او می‌تواند اگر ببیند روانشناس می‌گوید رقص موجب شادی و تخلیه روانی می‌شود رقص را دوست داشته باشد و در جایی که فضایش هست برقصد. کسی می‌تواند حجاب را چیز خوبی ببیند که به آن عمل کند، اما خوانندگی را هم جزء علائقش بداند و پیگیر آن باشد. در نگاه انسان مدرن اینها ارزش هایی هستند از منابع متفاوت که می توانند برای ساختن یک روش خاص زندگی انتخاب شوند. شاید برای فهم رفتارهایی مشابه حضور ارمیا در آکادمی گوگوش توجه به این تفاوت دو دیدگاه لازم باشد. در این صورت دیگر لازم نیست این اتفاق را عجیب و غیر قابل قبول بدانیم. شاید حتی وقتی پی به تفاوت دو رویکرد گفته شده ببریم، جوانان آشنا به دنیای مدرن را که در یک جامعه‌ی سنتی زندگی کرده اند بهتر درک کنیم و به سرعت به آنان برچسب نادان، لجباز یا حتی معاند نزنیم.