از کجا یک مشاور خوب پیدا کنم؟ (راهنمای انتخاب مشاور/روانشناس)

در گذشته اگر مشکلی شخصی برای کسی پیش می‌آمد، به سراغ بزرگترهای فامیل می‌رفت تا با مشورت با آنها راه حل مشکلاتش را پیدا کند. نهایتاً اگر مشکلش بغرنج و پیچیده بود روحانی یا شیخ محله که آدم وارسته و دنیا دیده‌ای بود می‌توانست گره از کارش باز کند و با توصیه‌ها و حرف‌هایش راه و چاه را نشان دهد. امروزه اما آنقدر مشکلات زندگی مدرن و شهری پیچیده است و متنوع که به سادگی نمی‌توان با مراجعه به بزرگتر قوم و خویش یا محله از بابت مشکل آسوده خاطر شد و راهنمایی‌های کارگشایی گرفت.  به همین دلیل است که در دنیای ما علم روانشناسی روز به روز گسترش می‌یابد و آدم‌های بیشتری در شهرها به سراغ این صنف می‌روند تا زندگی بهتر و با کیفیت‌تری را تجربه کنند. برای کسی که قصد مراجعه به یک روانشناس یا مشاور را داشته باشد اولین و مهم‌ترین سوال پیش‌رو این است که سراغ چه کسی باید بروم؟ مطمئناً اگر برای راهنمایی یا حل یک مشکل به مشاور ماهر و توانایی مراجعه نشود، نه تنها هزینه بلکه زمان و انرژی زیادی از فرد به هدر می‌رود و این در شرایط اضطراری اهمیت بیشتری می‌یابد. چنانچه یکی از دوستانم برای مشاوره ازدواج اقدام کرده بود و حرف‌ها و گفته‌های مشاور باعث شده بود تا مدت‌ها پس از آن افسرده باشد و از جریان عادی زندگی‌اش عقب بیفتد. بنابراین به جاست قبل از مراجعه به یک مشاور یا روانشناس کمی دقت نظر به خرج داد و با بررسی بعضی پارامترهای کلی به سراغ فرد مناسبی رفت و نتایج مثبت و سازنده‌ای را از فرآیند مشاوره به دست آورد. من چه مشکلی دارم؟اولین پارامتر تعیین کننده برای انتخاب مشاور، نوع مشکلی است که با آن مواجه‌ایم. اگر فردی احساس کند نیاز به مشاور دارد و با اختیار خودش به سراغ مشاور برود حتماً آنقدر اگاهی و هوشیاری دارد که نوع مشکلش را تشخیص دهد. منظور از تشخیص نوع مشکل، موضوع و صورت مسئله‌ی آن است. به این معنی که چه چیز/چیزهایی در زندگی فرد اختلال ایجاد کرده است و فرد با چه مشکلاتی رودررو است و در آن‌ها نیاز به کمک و راهنمایی دارد.  این مسائل می‌تواند مشکلات ارتباطی با همکاران یا اعضای خانواده، وسواس، اختلالات خواب،  نحوه تربیت و برخورد با فرزند، رویارویی با یک مصیبت و اتفاق ناگوار و ... باشد.پس از تعیین حدود موضوع باید سراغ کسی رفت که در مسائل مرتبط دارای تجربه یا احیاناً تخصص باشد. معمولاً رواشناسان بالینی از پس راهنمایی درباره بسیاری از  اختلالت فردی بر می‌آیند، اما هر فرد بنا به سابقه کاری و علاقه حرفه‌ای تمرکز بیشتری بر یک سری از مسائل داشته و در نتیجه در آن موضوعات از تبحر و تجربه بیشتری برخوردار است. من با چه کسانی راحت‌ترم؟ در فرآیند مشاوره قرار است رابطه صمیمانه‌ای بین مراجع/بیمار و مشاور برقرار شود. پس درست همانطور که در دنیای واقعی و محیط زندگی، بعضی افراد را برای برقراری رابطه صمیمی مناسب‌تر می‌دانید باید مشاوری انتخاب کنید که با او احساس نزدیکی و راحتی داشته باشید. به عبارت دیگر بار اولی که با مشاور روبرو می‌شوید، نباید از نوع ظاهر، برخورد و رفتار او احساس منفی به شما دست بدهد. به این ترتیب است که می‌توانید درد و دل‌ها و حرف‌هایتان را آسان‌تر با او در میان بگذارید و نگران نباشید که درک نمی‌شوید.بر همین اساس اگر آدم مذهبی هستید و با افراد مذهبی راحت‌تر هستید، بهتر است بروید سراغ یک مشاور که خودش هم مذهبی باشد. یا اگر دختر خانمی هستید که با زن‌ها صمیمانه‌تر دردودل می‌کنید یک مشاور خانم را انتخاب کنید. دقت به چنینی پارامتری در انتخاب مشاور می‌تواند تأثیر مهمی در پذیرش مشاور از سوی شما و بالتبع اثرگذاری بیشتر راهکارها و درمان‌های پیشنهادی از سوی او داشته باشد. علاوه بر آن نوع دیدگاه شخصی مشاور هم می‌تواند بر روی جنبه‌های دیگر زندگی شما تأثیر منفی داشته باشد. یکی از دوستانم که آدم مذهبی بود وقتی برای مشاوره به سراغ رواشناسی غیر مذهبی رفته بود آنچنان تحت تأثیر پیش داوری‌ها و توجیهات او قرار گرفته بود که پس از آن هر عمل مذهبی که انجام میداد برایش دلیلی ناخودآگاه می تراشید و این بیشتر آزارش می‌داد تا مشکل اصلی خودش. من چه نوع رویکردی را بیشتر می‌پسندم؟ در روانشناسی برای مشاوره و درمان رویکردهای متنوعی وجود دارد. روانکاوی، رفتاری-شناختی، گروه درمانی و انسانگرایی از جمله‌ی این رویکردها هستند.(برای توضیح مختصر مربوط به هر کدام از این رویکردها به لینک داده شده مراجعه کنید، علاوه بر اینها رویکردهای دیگری هم وجود دارند که در اینجا ذکر نشده اند.)با وجود اینکه انتخاب میان این رویکردها نیاز به اطلاعات عمومی از اهداف و روش‌های هر یک دارد، می‌توان بر اساس سوابق و پرس و جو از خود مشاور از نوع رویکرد او آگاهی یافت و نسبتش با روحیه و مشکل خود را سنجید. در انتخاب نوع رویکرد درمانی/مشاوره‌ای علاوه بر تشخیص مشاور باورمندی مراجع به مبانی تئوری و روش‌های عملی درمان هم بسیار مهم است. درمانشناختی از نوع درمان‌های پزشکی نیستند که نسبت به خواسته‌ها و اراده افراد خنثی و مستقل باشند و اثر خود را باقی گذارند. در جریان مشاوره فرد باید شرکتی فعال و علاقه‌مند داشته باشد و در رابطه‌ای متقابل با مشاور/درمانگر مشکلات و مسائل مورد نظر را حل کنند. بتابراین باورمندی مراجع به رویکرد مورد استفاده در نتایج مشاوره پارامتر تعیین کننده‌ای است. پیداکردن مشاور مناسب پس از بیان 3 پارامتر تعیین‌کننده و مهم در انتخاب مشاور باز هم به سراغ عنوان این نوشته می‌رویم: چگونه یک مشاور خوب پیدا کنم؟ متاسفانه در ایران سیستم یکپارچه و جامعی برای رتبه‌بندی و معرفی مشاوران و روان درمانگران و همچنین هدایت افراد به سمت درمان و مشاوره وجود ندارد. شاید بعد از پاسخ به سوالات فوق، بهترین راه برای پیداکردن مشاور پرس و جو از کسانی است که در فضای روانشناسی هستند. یعنی یک استاد، دانشجو یا دانش‌آموخته روانشناسی که بتواند متناسب با مسائل و روحیات شما فرد خاصی را معرفی کند. اگر دسترسی به چنین فردی ندارید، می‌توانید از صاحبان وبلاگ‌های روانشناسی که اکثرشان دانشجو یا دانش آموخته این رشته‌اند کمک بگیرید. یا اینکه نهایتاً به نزدکترین دفتر مشاوره در محله‌تان بروید و در همان جلسه اول توانایی‌ها، روحیه و رویکرد او را نسبت به مشکلات و مسائل خودتان ارزیابی کنید.مهمترین نکته‌ در مراجعه به روانشناس/مشاور این است که راهنمایی و درمان رابطه‌ای یک سویه و از بالا به پائین نیست. شما باید بتوانید راحت حرف‌هایتان را بزنید و حرف‌های او را بشنوید و با اطمینان به کارگیرید. پس اگر پس از مدتی چنین فضایی بین مشاور و شما به وجود نیامد سعی کنید با آگاهی و دقت بیشتری فرد دیگری را پیدا کنید. باید دانست که مشاور با روح و روان شما سروکار دارد و روان انسان بسیار پیچیده است. پس سعی کنید روح و روان‌تان را در اختیار کسی قرار دهید که از حداقل‌های مورد نظر شما برخوردار باشد و بتوانید به او و قابلیت‌هایش اعتماد کنید. ------------------------------------------------- مطالب مرتبط: وضعیت مشاوره و روانشناسی در ایران لینک های مرتبط: سازمان نظام روانشناسی انجمن روانشناسی ایران