فروپاشی شوروی

گورباچف ضرورت اصلاح  را فهمید اما راهی که در پیش گرفت مصداق آن گفته بود که "یکی بر سر شاخه بن می برید". اگر مردم جمهوریهای شوروی متحد شده بودند زیر فرمان روسها تنها و تنها یک دلیل ساده داشتند. آنهم اینکه مجبور بودند. ارتش سرخ شوروی و سازمان اطلاعاتی ک.گ.ب جایی برای نفس کشیدن مخالفان باقی نگذاشته بودند و تبلیغات یکطرفه رسانه ها به اندیشه های مخالف فرصت جولان نمی داد. آنگاه که گورباچف هر سه اسلحه(ارتش، سیستم اطلاعاتی و تبلیغات) را از سر مردم برداشت، در حقیقت شاخه ای را برید که نظام کمونیستی بر سر آن نشسته بود. در حقیقت نظامهایی مانند نظام کمونیستی شوروی(مثلا کره شمالی) به هیچ عنوان قابل اصلاح نیستند(اصلاح به معنی انسانی شدن نه قویتر شدن)، چرا که گامهای اصلی اصلاح ابزارهایی را که برای حفظ حیاتشان از آنها استفاده می کنند از آنها خواهد گرفت. و در حقیقت  هر گام برای اصلاح،  یک گام به سمت فروپاشی است. مگر اینکه مانند چین از عبرتهای موجود استفاده کند. حال اینکه چین در حالی موفق به اصلاح شد که رهبران آن کشور بکلی تغییر کردند و رهبران جدید درهای اصلاح را به روی آن کشور به آرامی گشودند.