تأثیر فناوری اطلاعات در رابطه ی دولت ها و مردم

امروزه یکی از وجوه اصلی دنیای ما فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) است. فناوری که  وسایل و کاربردهایی را شامل می شود که با اختراع کامپیوتر و پس از آن، اینترنت در زندگی مان وارد شده اند. ما اینک در دنیایی محصور شده ایم که مرز های آن را کامپیوترها و توانایی‌شان در پردازش و انتقال اطلاعات تعیین می‌کنند. این فناوری ها تقریباً تمامی وجوه زندگی ما را تغییر داده اند: از  ارتباطات گرفته تا  سرگرمی ها و کارهای اداری و آموزشی. فناوری اطلاعات رابطه ی بین مردم و دولت ها را هم تغییر داده است. تغییری که بعضی آن را به نفع دموکراسی می دانند و عده ای دیگر آن را نافی آزادی های بشری می نامند. برای فهم این تغییر باید به سابقه ی بین ارتباط مردم و دولت‌ها مراجعه کنیم. در گذشته، هنگامی که فناوری اطلاعات، چندان گسترده نبود رابط بین مردم و دولت‌ها رسانه‌های چاپی اعم از روزنامه ها و نشریات بودند. این دسته از رسانه ها را به آسانی می توان تحت کنترل گفت. هم برای آنکه دولت ها را در چشم مردم کارآمد و پویا نشان داد و هم برای اثرگذاری بر فکر و اندیشه مردم. فناوری اطلاعات این محدودیت ها را به حداقل ممکن کاهش داد. با گسترش شبکه‌ی اینترنت اینک هر کس می تواند نویسنده ای شود که به نفع یا ضرر دولتی می نویسد و نظراتش را منتشر می کند. چنین فضایی همانی است که مطلوب آزادی خواهان است. در فضای اینترنت با تنها چند کلیک می توان یک خبر، یک فیلم یا یک عکس را منتشر کرد و انحصار خبری و رسانه ای دولت ها را در هم شکست. ار این منظر، فناوری اطلاعات کمک بزرگی به دموکراسی و فرصت های برابرِ اندیشه ها برای طرح در میان مردم کرده است. علاوه بر این، فناوری اطلاعات با تحکیم پیوندها و ارتباطات میان مردم منجر به انسجام آنان در برابر حاکمان و دولت ها شده است. در دنیای امروز تجمع برای لغو یک مصوبه یا اعتراض به یک عملکرد بسیار آسان‌تر است. برای انکه تفاوت بین دنیای امروز و گذشته را به یاد آوریم کافی است  دردسر پدران مان را در دوران انقلاب به یادآوریم. آنها برای یک تجمع یا تظاهرات باید به اعلامیه هایی متوسل می شدند که به سختی در زیرزمین ها تکثیر می شدند و با ترس و لرز در میان مردم پخش می شدند. اکنون اما شبکه های مجازی مثل فیس بوک، پست الکترونیکی و پیامک وسیله ای هستند که در چشم بر هم زدنی می توانند معترضان یا هوادارن را در یک مکان گرد هم آورند. اعتراضات جنبش سبز، انقلاب مصر و تونس و اعتراضات اخیر ترکیه نمونه هایی از جنبش ها و اعتراضات سیاسی هستند که اینترنت در انها نقش اساسی داشته است. در اینجا هم فناوری اطلاعات به ابزاری در دست مردم علیه خودکامگی حکومت ها تبدیل شده است. با این حال فناوری اطلاعات یک سره بر خلاف منافع استبداد و در خدمت دموکراسی نیست. ابزاری که  مردم به آن عادت کرده باشند و در آن اطلاعات شخصی داشته باشند به مثابه گنجی برای سیستم های اطلاعاتی و جاسوسی است. اینک فضای مجازی و مخصوصاً شبکه های اجتماعی به محلی برای ثبت علائق، ارتباطات و باورهای مردم تبدیل شده است. دولت ها با امکاناتی که در اختیار دارند می توانند، به راحتی با استفاده از بانک های اطلاعاتی، هر فردی را شناسایی و تحت نظر بگیرند. به عبارت دیگر دامنه‌ی حریم خصوصی با جاری شدن بر روی اینترنت بسیار آسیب پذیر شده است و دولت ها فرصتی استثنایی برای نفوذ به این حریم ها یافته اند. ماجرای اسنودن وجهه دیگر فناوری اطلاعات را از همین منظر نشان می دهد. اینکه سازمان سیا بر روی اطلاعات شخصی و خصوصی کابران احاطه داشته باشد، فقط اندکی از تلاش های دولت ها برای تحت نظر گرفتن افراد است. با احاطه بیشتر دولت ها و گستردگی فضای اینترنت، هر ایده یا حرکتی قابل شناسایی و سرکوب خواهد بود. به نظر می رسد فناوری اطلاعات یک تیغ دو لبه برای آینده ی حکومت ها و ارزش هایی مثل دموکراسی است. همزمان با افزایش تعداد کابران فناوری های اطلاعاتی، دولت ها مجهزتر خواهند شد و سعی خواهند کرد از این ابزارها به نفع خود بهره ببرند. کاربران هم بیکار نخواهند نشست و به طرق مختلف راه را بر انحصار و خودکامگی خواهند بست. هر چه باشد اینک یک فناوری رابطه‌ی چند صد ساله‌ی میان مردم و دولت ها را تغییر داده است و هر روز ابعاد جدیدی از این تغییر رونمایی می شود. مطالب مرتبط: وضعیت اینترنت ایران در دنیا