درباره عقب ماندگی ایران: جا مانده ایم-1

آفریقا از قطار پیشرفته بودن و شدن جا نمانده. آفریقا از اول هم سوار این قطار نبود. آنهایی حسرت می خورند که روزگاری در واگن اول بودند و اکنون به قطار بعدی منتقل شده اند. اول بار ما حرکت قطار تمدن غرب را در چالدران و به مدد عراده های توپ برادران ترک عثمانی احساس کردیم. آن زمان هنوز می شد با ساخت توپ و تفنگ عقب ماندگی ها را (حداقل از لحاظ نظامی)جبران کرد و در شرایطی به سر می بردیم که قدرت ما به رسمیت شناخته می شد و نقش متحد استراتژیک را در منطقه برای غرب بازی می کردیم. توحش  شاهان ظاهر الصلاح صفویه و بعدها نادر چنان ما را عقب انداخت که بی مایگان طایفه قاجار نه تنها توانستند حاکم شوند، بلکه بیش از صد سال با بندبازی سلطنت خود را در تهران حفظ کردند. دریغ که آن زمان تنها تحقیرهای بزرگ گلستان و ترکمانچای بصورت یک سیلی محکم ما را از خواب غفلت بیدار کرد. آن زمان بود که تازه فهمیدیم که بد جوری از قطار مربوطه جا مانده ایم. زمانی که  از یک قدرت مطرح به یک وابسته سیاسی و اقتصادی تو سری خور بدل شدیم که تنها راه توسعه خود را واگذاری امتیازات بیشتر و بیشتر می داند.  از آن پس کارمان شد انقلاب و سرکوب و قیام و کودتا و نهضت و کودتا و انقلاب و جنبش و کودتا 1و....  و در همه این مراحل (به جز برهه هایی کوتاه) همچنان به ازای افزایش فاصله ما از آنها میزان بهره کشی آنها از ما بیشتر شده است.  و این سئوال به شدت ذهن را آزار می دهد که واقعا نسبت به شرایط جهانی وضعیت ما در حال حاضر بهتر است یا در دوره قاجار. گاهی سیل محصولات آنهاست که وارد کشور ما می شود(دوره پهلوی) و گاهی امتیازات ریز و درشتی است که بخاطر غضب گنده لاتها مجبوریم به خرده لاتها  و گاها ریزه میزه ها بدهیم که ماهیتا این دو چندان فرق نمی کنند. گاهی ندانم کاری ما باعث می شود ارتش عثمانی در اروپا از پیشروی دست بکشد و مجبور بشود به مرزهای ایران بیاید2 و گاهی چند حرف نا بجا ازعالی رتبه شدگان ما سپری می شود برای غاصبانی سفاک. در هر حال ما همچنان بازی می خوریم و منافع از دست می دهیم. فقط شکل قضیه عوض شده است. سئوال اینجاست  که فاصله ما با غرب زمان صفویه بیشتر بود یا در زمان فعلی؟  تسلط آنها به مدد علم و تکنولوژی نسبت به سایر کشورها در حال حاضر بیشتر است یا زمان قاجار؟ آیا امتیازات زمان قاجار و پهلوی بیشتر منافع غرب را تامین می کرد یا حرفهای هیجانی و دمدمی مزاجانه عالی رتبه شدگان امروز کشورما؟ واقعیت دردناکتر از مساله جا ماندن این است که فاصله ما هر روز بیشتر می شود و این مساله هر روز بر شیوه تعامل ما با کشورهای قدرتمند تاثیر بیشتری خواهد گذاشت. احتمالا این اختلاف قدرت و فاصله فی ما بین تا جایی پیش خواهد رفت که دیگر قدرت واکنشی در مقابل تغییرات جهان نداشته باشیم. کما اینکه تغییرات سریع جامعه خودمان را در مقابل هجوم تکنولوژیک با وسائل ارتباطی و نیز هجوم فرهنگی در پی آن  می بینیم و شاهدیم که تقریبا هیچ کاری جز تلاشهای مذبوحانه از جنس گشت ارشاد نمی توانیم داشته باشیم.   پی نوشت1: به ترتیب انقلاب مشروطه، سرکوب مشروطه توسط محمد علی شاه، قیام سراسری مشروطه خواهان، کودتای رضا شاه، نهضت ملی شدن صنعت نفت، کودتای بیست و هشت مرداد، انقلاب اسلامی و... سایر حوادث تاریخی کشور. پی نوشت 2: در زمان صفویه به تحریک اروپاییان ایران به مرزهای شرقی عثمانی حمله کرد در حالی که ارتش عثمانی با شکست اتریشی ها در حال پیشروی در اروپا بود و برای جلوگیری از سقوط امپراطوری بدست ایرانیان مجبور شد به ترکیه بازگردد.